6Ds Model: SÁNG TẠO- PHÁ VỠ- GIẢI PHÓNG

Cuối năm 2015, Lan tham gia vào một startup cùng với 2 anh bạn: một anh ở Silicon Valley, và một anh thương gia. Tụi Lan bắt đầu cái platform ở Mỹ cho các bác sĩ và hệ thống xếp lịch nói chuyện tương tác với bệnh nhân, bệnh nhân có thể so sánh giá cả dịch vụ y tế, tham khảo phản hồi reviews trước khi quyết định đi chữa bệnh với ai. Khi đi tìm nhà thầu để thiết kế và lập trình thì giá và dịch vụ+ tiếng Anh của Ấn Độ là tốt nhất; Việt Nam mình thì vẫn còn thiếu một vài chuyên môn về kỹ thuật giải quyết vấn đề complex; Trung Quốc? (hơi ngại ngại mặc dù giá cả ok). Và cuối cùng là nhà lập trình Ấn Độ trúng thầu với giá khoảng 70 ngàn USD. 
Điều “amazing” nhất là nếu tụi Lan tự làm program và code (vì trong nhóm có anh chàng senior của Oracle) thì giá chỉ còn mấy ngàn hoặc 0. Chỉ cách đây 10 năm thôi, muốn xây dựng platform này thì phải tốn ít nhất vài triệu USD. Bây giờ, đa số các dòng “code line” đã miễn phí và không còn thuộc sỡ hữu của ai.
Đây là một điểm quan trọng mà các bạn và các em hay hỏi Lan. Lan muốn chia sẻ cái 6D model này để chúng ta nắm bắt thời cơ.
Nhà sáng chế- tiến sỉ Peter Diamandis là người viết ra 6D’s model. 6D là một chuỗi những phản ứng tự nhiên không thể tránh khỏi trong kỷ nguyên 4.0 và tương lai gần. Theo ông, tất cá các khởi nghiệp startup và tập đoàn khổng lồ đều chịu ảnh hưởng của chuỗi phản ứng 6D này. 6D tượng trưng cho (các bạn xem hình Lan vẽ đính kèm):

1. DIGITALIZATION (Kỹ thuật số hóa)
2. DECEPTION (Sự tưởng nhầm)
3. DISRUPTION (Sự phá vỡ )
4. DEMONETIZATION (Kinh tế “MIỄN PHÍ”)
5. DEMATERIALIZATION (Sự biến mất của thể chất vật lý)
6. DEMOCRATIZATION (Sang bằng đẳng cấp và dân chủ hóa- Giải Phóng)

Các bước ứng dụng như sau:
1️⃣. DIGITALIZATION (Kỹ thuật số hóa)
Điều này dễ hiểu rồi. Hầu như rất nhiều điều trong cuộc sống của chúng ta đang chuyển sang kỹ thuật số như sách vở ebook, báo chí ebook, học trực tuyến, vé số, dịch vụ giúp việc cơ bản, phim ảnh… Các bạn hãy nhớ những gì mà có thể code và đại diện bằng số 0 hay số 1 đều có thể chuyển được sang kỹ thuật số. Mà một khi chuyển từ thể chất vật lý sang kỹ thuật số thì tốc độ phát triển sẽ nhanh đến mức bùng nổ.
Các bạn hỏi vì sao phải code và tượng trưng bằng số 0 hay số 1? Vì vi tính không nhận dạng số như cơ chế não của con người. Vi tính chỉ đọc 0 hay 1. Vì thế ta tạo những khả năng permutation và combination như sau:
0 => 0
1 => 1
2 => 10
3 => 11
4 => 100
5 => 101
…
9 => 1001
10 => 1010
11 => 1011
vân vân

2️⃣. DECEPTION (Sự nhầm tưởng)
Khi chuyển sang kỹ thuật số thì cơ chế não bình thường của con người sẽ dễ bị lừa bởi vì nếu ta có số 0.001 mà nếu nhân lên làm 3 làm 4 hay 10 vẫn không cảm thấy đáng kể. Nhưng hãy nhớ : Khi con số bắt đầu vượt qua số 1; ví như 1.1 hay lớn hơn thì theo toán học con số này sẽ trở thành triệu hay tỉ trong phút chốc. Và vì bắt đầu sang số triệu hay tỉ thì sẽ dẫn đến sự phá vỡ trong giai đoạn tiếp theo. Các bạn hãy xem phim “ Social Network” nói về anh Mark Zuckerberg và Facebook sẽ hình dung ra điều này.
Ví dụ điển hình nhất là sự lan truyền “viral” của một thông điệp hay bài viết hay của một thành viên trong FB Quản Trị & Khởi Nghiệp. Khi ta chưa đem đến giá trị (chưa được công nhận bởi tập thể) thì ta “nhầm tưởng” đây là một nơi “thuận tiện” hoặc bị người khác “ add friend” vào. Nhưng khi ta đem giá trị được công nhận bởi tập thể bằng chứng qua analytics “likes”, comments… thì con số lan truyền không còn 10+10 = 20, mà con số là 10X hay 100X…

3️⃣. DISRUPTION (Sự phá vỡ )
Sự phá vỡ ở đây có nghĩa là khi một phát minh, công nghệ hay sáng kiến mới tạo ra một thị trường hoàn toàn mới đồng thời tiêu hủy thị trường đang tồn tại. Ví dụ mobile phone đã dần tiêu hủy landline phone, báo điện tử tiêu hủy thị trường báo giấy, vé số cũng vậy, Uber & Airbnb đang dần dần thay thế taxi truyền thống, smartphone đang thay thế và tiêu diệt máy ảnh, GPS, máy tính, đồng hồ đeo tay…Trong tương lai “bot sẽ thay cho app”.
*** Chúng ta phải liên tục sáng tạo và làm mới mình. Nếu mình không tự phá vỡ mình thì đối thủ cạnh tranh sẽ phá vỡ và hũy diệt mình. Kodak là bằng chứng hùng hồn của một sự ngạo mạn. Nhà phát minh Steve Sasson của Kodak đã phát minh ra máy ảnh dùng kỹ thuật số analog. Tuy nhiên Kodak dè dặt mà không phát triển mạnh phát minh này vì sợ phát minh này sẽ giết chết món lợi nhuận béo bở mà Kodak đang làm giàu từ phim, ảnh, hóa chất, giấy và mực. Khi nhận ra mình sai thì đã quá trễ. Đối thủ cạnh tranh đã bỏ Kodak lại phía sau và bị triệt tiêu.
Uber cũng hiểu rằng phong trào “kinh tế chia sẻ” rồi cũng sẽ bị phá vỡ, nên đã đi tiên phong trong việc đầu tư vào xe không người lái cùng với Telsa, BMW và Google.

4️⃣. DEMONETIZATION (Kinh tế “MIỄN PHÍ”)
Chưa bao giờ mà người tiêu dùng sung sướng như hiện nay. Ebook miễn phí, kênh youtube học miễn phí, có bao nhiêu trang Facebook để tán dóc hay làm kinh doanh , xây dựng thương hiệu miễn phí (khỏi cần làm website), đăng quảng cáo trên Craglist miễn phí, đăng đơn xin việc trên các mạng miễn phí, các loại app, game cho sức khỏe giải trí giáo dục miễn phí, Google Docs miễn phí, Google Drive miễn phí. Chúng ta có thể viết, tải, chứa, chụp, vẽ, sáng tạo, tra cứu, học, xem phim, nghe nhạc biết hơn 100 thứ tiếng miễn phí trên Google và các platform khác nhau. 
Gọi phone, text trên bất cứ nơi nào trên thế giới miễn phí ( skype, Facebook, Viber, Wechat…)
Google, Amazon, Facebook dùng drone (con cánh cam) tranh nhau đến các miền xa xôi nghèo Châu Phi, Ấn Độ để tặng internet miễn phí. 
Vậy họ kiếm tiền từ đâu khi chúng ta đang trong nền kinh tế “ Miễn Phí”? Từ những dữ liệu thu thập, từ những dấu vết mà bạn để lại. Ghê chưa???  Chúng gọi là BIG DATA (dữ liệu lớn).

5️⃣. DEMATERIALIZATION (Sự biến mất của thể chất vật lý)
Hiện giờ tôi có đồng hồ, bản đồ, GPS, ngân hàng, máy ảnh, máy quay phim, nghe nhạc, máy tính, tự điển, hàng triệu cuốn sách, hàng ngàn bộ phim… trong gang bàn tay- một cái phone tí tẹo. Chỉ cần cách đây 30 năm, để sở hữu những cái này tôi phải có hàng trăm ngàn, triệu đô la. Rất nhiều vật chất đã được chuyển sang bit, sang app, và sẽ chuyển sang bot trong tương lai. 
Năm 2014 trong chuyến đi về Việt Nam, trên đường Nguyễn Văn Trỗi phía bên bờ kênh tôi thấy có một bảng hiệu rất oai to quảng cáo Mircosoft Lumia phone. Microsoft vừa mới mua lại Nokia với giá 7.2 tỉ USD và đặt tên Nokia phone là Lumia chạy trên phân mềm Windows. Tuy nhiên, nhận ra đã quá trễ trong cuộc chơi smartphone, Microsoft nhanh chóng bán lại nhà xưởng và Nokia ở Vietnam cho Foxcom với giá lỗ (vừa bán vừa cho) $350 triệu USD.
Tôi còn nhớ những năm đầu tiên của 1990s, tôi mua được một cái phone Nokia nặng và to như một cục gạch… vậy mà hãnh diện lắm… Lúc đó Nokia đứng đầu thế giới về mobile phone cả công nghệ và thị phần. Nhưng ở thời điểm này thì Nokia trở về hầu như con số 0- ta gọi là "ground 0".
Trong quá khứ, Nokia đã quá thành công và đã quên tiếp tục sự nghiệp khai phá tìm kiếm, thay đổi biến hóa để bắt kịp với thế giới mà mọi thứ sẽ nhỏ dần, nhỏ dần và từ từ biến mất các thể chất vật lý.

6️⃣. DEMOCRATIZATION (Sang bằng đẳng cấp và giải phóng)
Quay lại câu chuyện ở mục số 5. Hiện giờ tôi có đồng hồ, bản đồ, GPS, ngân hàng, máy ảnh, máy quay phim, nghe nhạc, máy tính, tự điển, hàng triệu cuốn sách, hàng ngàn bộ phim… trong gang bàn tay- một cái phone tí tẹo. Chỉ cần cách đây 30 năm, để sở hữu những cái này tôi phải có hàng trăm ngàn, triệu đô la. Nhưng hôm qua tôi thấy một chị quét dọn vệ sinh cũng đang dùng cái phone này trong lúc nghĩ giải lao bên đường. Zander bạn của Levi con tôi cũng sở hữu một kho tàng cả triệu đô la dù anh chàng chỉ có 8 tuổi. Nếu ngày xưa con chip thông minh như thế thì chỉ có chính phủ hay NASA mới đủ khả sở hữu, thì hôm nay một con chip này trị giá dưới 1 đô la, được lắp ráp hàng loạt vào các smart phone. Và vì mọi thứ vật chất khi chuyển sang kỹ thuật số sẽ dễ dàng biến thành đại trà đến nổi sẽ trở thành trị giá 0= MIỄN PHÍ. 
Ông Foster của đại học Babson nói “ Vào năm 2020 sẽ có hơn 3 phần tư của các công ty khổng lồ tầm cỡ S&P 500 bị phá hủy và biến mất trên thị trường.”
Câu hỏi dành cho bạn:
• Doanh nghiệp nhỏ tìm thấy cơ hội gì trong chuyển biến 6D này?
• Doanh nghiệp lớn học được bài học gì?
• Cá nhân và doanh nghiệp nắm được gì và vận dụng gì trong thời kỳ kinh tế “Miễn Phí”?
Lan Bercu
Tác giả “36 Kế Trong Kinh Doanh Hiện Đại”
Nhà sáng lập LanBercu TV