Thời Bắc Tống, có một người thiếu niên được Trương Tri Bạch tiến cử với triều đình. Hoàng đế triệu người thiếu niên tới cung điện, vừa lúc gặp kỳ thi Đình để chọn tiến sĩ, liền lệnh cho chàng dự thi luôn.

Người thiếu niên vừa thấy đề thi liền nói: “Thần mười ngày trước đã dùng đề này để làm bài rồi, bản thảo của bài phú ấy thậm chí vẫn còn, khẩn cầu được xin đề khác”. Sự thành thật của chàng đã gây ấn tượng với Hoàng đế.

Chàng thiếu niên ấy chính là Yến Thù (991-1055), 7 tuổi đã làm văn, là một nhà thơ nổi tiếng thời Bắc Tống.

Khi Yến Thù nhậm chức, đúng lúc Thiên hạ thái bình, triều đình cho phép quan lại chọn lựa nơi nào tốt mà làm yến tiệc vui chơi. Lúc ấy, các quan sỹ đại phu tụ tập đi du lịch khắp nơi, đến nỗi chợ phiên lẫn cao lâu tửu quán đều có những chỗ đặc biệt dành riêng cho họ. Yến Thù lúc đó rất nghèo, không thể ra ngoài du ngoạn được, nên ở lại nhà cùng các huynh đệ nghiên cứu học vấn.

Một ngày, triều đình tuyển quan lại cho Đông cung (nơi ở của Thái tử), đột nhiên trong cung truyền ra lệnh của Hoàng đế bổ nhiệm Yến Thù làm quan đại thần mà không rõ nguyên do. Ngày thứ 2 các vị chấp chính đại thần yết kiến chờ xét duyệt, Hoàng đế mới giải thích cho bọn họ: “Gần đây nghe nói các quan viên đều đi vui chơi, cả ngày lẫn đêm, chỉ có Yến Thù đóng cửa cùng với huynh đệ đọc sách. Yến Thù cẩn thận đôn hậu như thế, có thể đảm nhiệm được chức quan ở Đông cung”.

Yến Thù được bổ nhiệm rồi, được vào cung diện kiến, Hoàng đế nói rõ nguyên nhân vì sao bổ nhiệm quan chức cho ông. Yến Thù trả lời rằng:

– Thần không phải không thích đi du ngoạn, chỉ vì quá nghèo không có tiền đi. Thần nếu có tiền cũng sẽ đi vui chơi, chỉ vì không có tiền, nên không có cách nào khác đó thôi.

Một lần nữa, Hoàng đế lại càng bị thuyết phục bởi lòng thành thật hiếm có của Yến Thù, nên ngày càng ân sủng ông hơn. Sau này, Yến Thù làm quan tới chức Tể tướng

 “Thẳng thắn thật thà” là cái gốc làm người

Fujita là một công ty Nhật Bản chuyên sản xuất dao, nĩa. Theo hợp đồng, Fujita sẽ giao 3 triệu chiếc dao nĩa cho một công ty thực phẩm ở Chicago (Mỹ) vào ngày 01/09. Tuy nhiên, một vài sự cố thiết bị xảy ra khiến lô hàng chỉ được hoàn tất vào ngày 30/08, tức là trước hạn giao đúng 1 ngày. Nếu áp dụng cách giao hàng như đã thỏa thuận (vận chuyển bằng tàu, thời gian giao mất 1 tháng), thì lô hàng sẽ không thể đến Chicago đúng hạn. Sau khi cân nhắc kỹ lưỡng, Fujita đã quyết định thuê trọn gói chiếc máy bay Boeing 707 để chở toàn bộ lô hàng đến Chicago đúng thời hạn cam kết. Số tiền bỏ ra cao gấp trăm lần so với giá cước thuê tàu, dẫn đến lợi nhuận của Fujita bị sụt giảm nghiêm trọng.

Thế nhưng, việc làm này đã khiến công ty thực phẩm của Mỹ vô cùng cảm động và khâm phục. Những năm sau đó, họ tiếp tục đặt mua dao nĩa của Fujita với số lượng tăng gấp đôi, gấp ba và trở thành khách hàng thân thiết của hãng trong suốt thời gian dài.

Và Fujita chỉ là một trong vô vàn những doanh nghiệp và người dân Nhật Bản biết đặt hai chữ Thành Tín lên đầu. Ở xứ sở hoa anh đào, trong năm 2016 số tiền mặt bị mất được trao trả lên tới 3,67 tỷ yên (32 triệu USD), và khoảng 75% số đó được trả đúng chủ. Đằng sau ánh hào quang của kinh tế Nhật Bản là nền tảng văn hoá truyền thống phương Đông được bồi đắp, phát huy.

Trong tiếng Hán chính thể, chữ “Thành” 誠 (thành thật, chân thành) là do bộ Ngôn (lời nói) và chữ Thành (hoàn thành, thành tựu) ghép lại, ngụ ý rằng một người chân thành thì luôn hoàn thành điều mình đã nói, cũng có thể hiểu là nói đúng những điều đã xảy ra.

Trong lịch sử văn minh phương Đông cổ đại, phẩm chất chân thành và trung tín luôn được ca ngợi, tán dương. Sách “Đại học” viết: “Thành ý, chính tâm, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”. Sách “Trung dung” cũng viết: “Thành, ngũ thường chi bổn, bách hạnh chi nguyên dã” (Tạm dịch: Thành tín là gốc rễ của ngũ thường, cũng là khởi nguồn của trăm đức hạnh). Ai cũng thích làm bạn với người chân thành, chân thành có hậu phúc, hà cớ gì phải băn khoăn nữa đây?