Nhiểu người cho rằng câu nói này “không áp dụng được”, bởi có nhiều người giàu mà nhẫn tâm. Trong xã hội ngày nay, người giàu làm nhiều việc gian dối, nhưng nghèo thì có đạo đức, làm việc chăm chỉ bằng đôi tay của mình, dù họ đến công trường chuyển gạch, nhặt phế liệu để bán lấy tiền, họ luôn phải làm việc chăm chỉ để nuôi sống gia đình của họ …
Cũng có nhiều người cho rằng kinh nghiệm của tổ tiên là “có thể áp dụng được”, nói rằng họ đã từng chứng kiến rất nhiều người từ chỗ nghèo khó, trộm đồ, cướp tiền của, thậm chí còn nói đến chuyện “ cùng sơn ác quỷ xuất điêu dân” .
thể áp dụng được” trong hầu hết thời gian. Nhưng tôi xin hỏi mọi người, có bao giờ ông bà ta nói “Nghèo hèn sinh ra gian kế, giàu có nuôi dưỡng lương tâm”, từ “nghèo” và “giàu” trong câu có nhất thiết chỉ người nghèo và người giàu về số tiền bao nhiêu không? Nên hiểu đúng về “hành vi đạo đức tốt” và “trí tuệ có được từ kiến thức”.
Bởi vì tổ tiên nói rất ẩn ý và nghệ thuật nên sẽ không rõ ràng như ý nghĩa trong tiếng bản địa, ví dụ như chúng ta hiểu câu này, nếu hiểu chủ ngữ là tiền thì chắc là không áp dụng được. Nhiều người đã giàu và không tử tế trong suốt thời đại, tôi tin rằng mọi người đều biết nhiều, đạo đức và lương tâm của họ ở đâu? Điều này chỉ đơn giản là không phản ánh một lương tâm mạnh mẽ, và nó không giải thích câu này.
Nhưng khi chúng ta thay đổi chủ đề của câu này thành “đạo đức” và “trí tuệ”, nó có cảm giác khác không? Sau khi trải qua bối cảnh tổ tiên nói câu này vào thời điểm đó, chúng ta có thể hiểu tại sao câu này lại có thể áp dụng được, cũng không thể nhìn vào ý nghĩa bề ngoài. Vì vậy tôi cho rằng “Nghèo hèn sinh ra gian kế, giàu có nuôi dưỡng lương tâm” nên có nghĩa là khi một người kém về nhân cách và trí tuệ thì suy nghĩ và hành động của người đó sẽ cực đoan, dễ làm những điều tổn hại đến thiên hạ …
Ngược lại, nếu người này không ngừng tu dưỡng bản thân, có trí tuệ thanh cao thì vô hình trung sẽ ảnh hưởng đến nhiều người, thậm chí còn giúp đỡ được nhiều người, sẽ có “Phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất”. Động lòng người, kẻ hùng mạnh không thể khuất phục, v.v…
Trên đây là nói về người đại trượng phu trong thế gian. Cách nói này dùng để chỉ bậc đại trượng phu xuất thế gian. Trong tâm của đại trượng phu xuất thế thì chẳng có giàu sang, mà cũng chẳng có nghèo hèn, chẳng có quan niệm về giai cấp, về quyền lực; quan niệm về mình về người cũng chẳng còn nữa; trong tâm chẳng còn gì, quan niệm về uy vũ chẳng có, những chuyện thế gian đã được gội sạch, chỉ còn lại là cái phong thái đội trời đạp đất, thông suốt thiên địa, trong cái hào khí triền miên, và cái thái độ chính đại quang minh đầy ắp vũ trụ. Mọi ý niệm phải trái của người với của ta đã im bặt, những chuyện dính mắc thuộc loại này không còn nữa.
Mạnh Tử cũng từng nói: “Cùng tắc độc thiên hạ kì thân, đạt tắc kiêm thiện thiên hạ”. Dịch nghĩa:Khi chưa gặp thời thì chỉ làm phúc cho mình, lúc hiển đạt thì làm phúc cho cả thiên hạ.Trong Sách Dịch, có cũng viết: “Quân tử thượng giao bất siểm. Hạ giao bất độc”. Người quân tử sẽ không nịnh nọt, trước sau cũng không thô tục”.
Vì vậy, kinh nghiệm và trí tuệ của tổ tiên có ý nghĩa chỉ đạo rất lớn đối với chúng ta, nhưng sự hiểu biết của chúng ta là thiên lệch. Đồng thời, nhiều người cũng bị nhiều bộ phim truyền hình đánh lừa. Con người không làm điều đó. “Người không vì mình, trời chu đất diệt.” Nhiều người cho rằng câu này có nghĩa là nếu con người tranh giành quyền lợi của mình thì trời đất cũng bị hủy diệt. Nhưng nghĩa gốc của câu này là nếu con người không tu dưỡng, hoàn thiện bản thân thì sẽ bị trời đất diệt vong. Trong số đó, “vi” có nghĩa là tu dưỡng hành vi của chính mình.
Từ xưa đến nay, dù triều đại nào cũng thành lập trường học đều nhằm mục đích ươm mầm nhân tài có cả chính trị và năng lực. Khổng Tử dạy đệ tử làm người có đức, vì vậy hiện nay con cháu của Khổng Tử và dòng họ cũng đang tiếp nối những đức tính truyền thống;
Chu Hy nói: “Dạy người học nằm ở việc làm sáng tỏ các nguyên tắc, để tu luyện thân thể của chính mình, sau đó quảng bá bản thân với người khác; vì mục đích của việc học, phương pháp là phải uyên bác, đặt câu hỏi, cân nhắc, sáng suốt và thực hành; để hiểu và thực hành đạo đức trong cách đối nhân xử thế và kết nối với mọi vật”.
Trong Kinh dịch truyện cũng có ghi rằng: “Thiên hành kiện, quân tử dĩ tự cường bất tức” – Sự vận chuyển của trời đất rất mạnh (không lúc nào nghỉ), người quân tử cũng theo trời mà tự cường không nghỉ.
Hiện nay nền giáo dục cũng dựa trên sự phát triển toàn diện về “đạo đức, trí tuệ, hình thể và mỹ thuật”, có thể thấy rằng nền giáo dục cũng tiếp nối những đức tính truyền thống cao đẹp của dân tộc, lấy văn hóa giáo dục là nền tảng của đất nước , cũng là cốt lõi quan trọng cho sự thịnh vượng và phát triển của nền văn minh Trung Hoa.
Khi nói “giàu nghèo” là nói đến tiền cũng không sai, đồng thời cũng cho thấy còn rất nhiều khía cạnh mà chúng ta cần học hỏi và tiến bộ, và chúng ta phải tự nhắc nhở mình sửa mình bất cứ lúc nào, trong lòng, đọc thêm kinh điển, bạn có thể biết thêm về trí tuệ của tổ tiên chúng ta và tinh hoa của văn hóa cổ đại!
Từ Thanh biên dịch