Sách Luận ngữ có chép câu nói của Khổng Tử (551-479 Trước CN): “Ngô thập hữu ngũ nhi chí vu học. Tam thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc, ngũ thập tri thiên mệnh, lục thập nhi nhĩ thuận, thất thập nhi tùng tâm sở dục bất du củ”.
Nghĩa là: Ta 15 tuổi mới có chí học hành. 30 tuổi thì (tự) đứng vững được (tự lập), 40 tuổi chẳng nghi hoặc (vì trí tuệ đã mở mang), 50 tuổi biết mệnh trời, 60 tuổi biết phán đoán mọi sự, 70 tuổi theo lòng mình muốn mà không vượt ra ngoài khuôn khổ đạo lý.
023 Hành Trình Ngày 23/1/2023 – 365 ngày, đã qua năm 2022 – ngày 23/1/2022 – 365 ngày: Người ngay thẳng, thật tâm mình thì không cần phải nghĩ bàn, không cần khuếch trương, không cần giải thích.
Trong câu nói trên, Đức Khổng Tử có ý nói rằng con người tới một lứa tuổi nào đó mới có khả năng nhận thức và thực hành những điều mà người chưa đạt đến lứa tuổi đó thì chưa nhận thức và thực hành được. Để giúp bạn hiểu rõ trọn vẹn ý nghĩa trong câu nói của Khổng Tử trên đây, chúng tôi xin bàn về từng phần này.
“Thập hữu ngũ nhi chí vu học”
15 tuổi thì để hết tâm trí vào việc học. [Chữ “hữu” ở đây có nghĩa là “thêm” (thập hữu ngũ: mười thêm năm, tức là 15)]. Nói cách khác, thiếu thời cần tập trung vào việc tu dưỡng, xác định chí hướng và tích lũy kiến thức.
“Tam thập nhi lập”:
Đứng
30 tuổi thì tự lập, gây dựng sự nghiệp cho mình, có khả năng nuôi sống bản thân và xác lập một vị trí nhất định của mình trong xã hội. Đứng lên là lập tư cách và tu dưỡng bản thân, cần bao gồm ba mặt: tu dưỡng tư tưởng, tu dưỡng đạo đức và tu dưỡng năng lực.
Tự hoàn thiện bản thân là nền tảng của cuộc đời, đừng đặt nhu cầu của mình vào sự hỗ trợ của cha mẹ hay sự giúp đỡ của người khác, đó là dấu hiệu của sự yếu đuối. Chỗ đứng là yêu cầu tối thiểu để mọi người có chỗ đứng trong xã hội.
Lập nghiệp
Lập nghiệp là lập một sự nghiệp mà mình dấn thân. Những người ở độ tuổi ba mươi nên có một nghề nghiệp tương đối cố định. Để dấn thân vào mọi công việc, người ta phải có khả năng, nghĩa là có kỹ năng theo thuật ngữ hiện đại. Điều này là cần thiết cho một cuộc sống.
Lập gia đình
Lập gia đình là phải có gia đình riêng, xã hội ngày nay cạnh tranh khốc liệt khiến thời gian lập gia đình của các bạn trẻ bị lùi lại nhưng tôi vẫn cho rằng 30 tuổi mới lập gia đình là quá sớm.
Đứng ở tuổi ba mươi là yêu cầu tối thiểu đối với những người trẻ tuổi, nhưng thực tế khác xa với mong đợi. Tất nhiên, điều này có liên quan đến sự cưng chiều của người Trung Quốc đối với trẻ em và áp lực việc làm, đây cũng là một đặc điểm của Trung Quốc.
“Tứ thập nhi bất hoặc”
40 tuổi có thể hiểu thấu mọi sự lý trong thiên hạ, có kiến thức và kinh nghiệm phong phú, nên đối với những việc diễn ra trong xã hội có chính kiến rõ ràng, kiên định, không còn nghi ngờ (bất hoặc).
Bề ngoài am hiểu xã hội
Con người sống trong xã hội và không thể sống thiếu xã hội, xã hội càng tiên tiến thì tính lệ thuộc của con người vào xã hội càng cao.
Bốn mươi tuổi không còn trẻ, trải nghiệm cuộc đời đã phần nào bào mòn đi phần nào nhiệt huyết, trở nên trầm tĩnh hơn, những vấp ngã khiến anh hiểu ra rằng, mối quan hệ giữa con người và xã hội chính là mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể, và cá nhân là thành viên của nhóm, cá nhân không thể kiểm soát nhóm.
Trong nội tâm hiểu chính mình
Cái gọi là trưởng thành chính là thông qua trải nghiệm dần dần củng cố nội tâm, cái gọi là hoàn sinh chính là biến ngoại vật thành năng lượng bên trong.
Có lý tưởng thì nên suy nghĩ, nhưng quan trọng là phải chăm lo và thực hiện; có nguyện vọng cũng có thể, nhưng mấu chốt là phải thực tế; muốn hiệu quả thì mấu chốt là phải vừa phải. .
Đối với bản thân hiểu rõ trách nhiệm
Trước hết phải làm tốt công việc của mình, đây không chỉ là nhu cầu mưu sinh mà còn là đóng góp cho xã hội, là trách nhiệm xã hội cần phải thực hiện, chỉ có sự lao động cần cù của mọi thành viên trong xã hội mới đem lại sự tiến bộ của xã hội. toàn xã hội;
Thứ hai, cha mẹ của người 40 tuổi đã già, khi đã 40 tuổi, anh ta phải gánh vác trách nhiệm phụng dưỡng người già trong gia đình, cố gắng hết sức báo hiếu càng sớm càng tốt;
Ngoài ra, người 40 tuổi có con còn đang trong độ tuổi học tập, nuôi dưỡng và giáo dục con cái tốt không chỉ là trách nhiệm của cha mẹ mà còn là trách nhiệm của xã hội đối với sự tiếp nối và phát triển của xã hội.
“Ngũ thập nhi tri thiên mệnh”
50 tuổi mới có thể thông suốt chân lý của tạo hóa, tức là hiểu được mệnh của trời. Ở tuổi này đã nắm vững quy luật tự nhiên và xã hội, biết được xu thế của thời cuộc, nên công việc thường thuận lợi và dễ dàng đi đến thành công.
Biết phận, không than
Ở tuổi ba mươi, quỹ đạo cuộc đời của hầu hết mọi người là quanh co và nhảy lên, ở tuổi bốn mươi, quỹ đạo cuộc đời đạt đến đỉnh cao, và ở tuổi năm mươi, quỹ đạo cuộc đời tương đối ổn định. Nếu không có hoàn cảnh đặc biệt, khó có biến động lớn.
Con người năm mươi tuổi đã đi gần hết cuộc đời, đang ở giai đoạn tỉnh táo nhất của cuộc đời, sẽ không bao giờ than trách sự bất công của ông trời, mà chỉ im lặng chấp nhận hiện thực đang tồn tại.
Biết định hướng cuộc sống của chính mình
Hơn 20 năm miệt mài làm nghề, dù làm nghề gì, sau hơn 20 năm miệt mài lao động, về trình độ chuyên môn, trình độ kỹ thuật, kinh nghiệm, ta cũng đã đạt đến đẳng cấp của chính mình. Khả năng ra quyết định và tu luyện cá nhân, có thể nói rằng nó có một sức mạnh nhất định. Hơn nữa, sau hơn 20 năm tôi luyện và kinh nghiệm phong phú, ta đã nâng cao khả năng của mình về mọi mặt.
Biết những trách nhiệm chưa hoàn thành của mình
Năm mươi tuổi chưa đến tuổi nghỉ hưu nhưng cũng không còn xa nữa, lúc này họ sẽ nghĩ đến việc tiếp tục làm việc mười năm và hoàn thành trách nhiệm xã hội của mình. Những người 50 tuổi, cha mẹ đã già, thường tìm đến những công việc lặt vặt trong cuộc sống của người già, bởi họ còn phải chu toàn trách nhiệm gia đình.
“Lục thập nhi nhĩ thuận”
60 tuổi thì không còn chướng tai gai mắt. Do lý giải đúng căn nguyên của mọi việc diễn ra xung quanh và thấu hiểu nhân tình thế thái, nên dễ thông cảm và có thái độ khoan dung hơn. Nhìn sự việc không còn thấy chướng tai gai mắt (thuận nhĩ). Không như tuổi trẻ hiểu biết còn nông cạn, nên trước nhiều sự việc thường cảm thấy khó chịu, bực mình.
Tuy sách giải thích “Lục thập nhi nhĩ thuận” là “Sáu mươi tuổi ưa nghe (nói) những điều thuận tai”, nhưng nhiều người nghiêng về cách giải thích của học giả Nguyễn Hiến Lê: “Lục thập nhi nhĩ thuận”, chữ “nhĩ” ở đây được xem như chữ “dĩ”, nghĩa là “Sáu mươi tuổi thì thuận theo mệnh trời”.
Người sáu mươi đã nhìn thấu đời
Cuộc đời chia làm ba thời kỳ: từ khi sinh ra cho đến trước khi bước vào xã hội là học đủ loại kiến thức và kỹ năng, tôi gọi là thời kỳ trưởng thành;
Làm việc từ hai mươi tuổi cho đến khi về hưu, bốn mươi năm này là giai đoạn làm việc, đóng góp cho xã hội, đóng góp cho gia đình, phụng dưỡng người già, nuôi dạy con cái, tôi gọi đó là giai đoạn đóng góp;
Từ khi nghỉ hưu, từ vai trò xã hội đến vai trò gia đình, hưởng lương hưu và hỗ trợ nuôi con, ta gọi đó là giai đoạn thu hoạch. Nó quyết định và ảnh hưởng đến cuộc sống sau này, vì vậy đối với một người sáu mươi tuổi, sống tốt là điều quan trọng nhất.
Sống một cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc không chỉ có thể giảm bớt gánh nặng cho trẻ em mà còn đóng góp cho xã hội, ít nhất có thể giảm tiêu thụ tài nguyên y tế.
Sáu mươi tuổi nhìn thấu danh lợi
Khi làm việc, vai trò trong nghề nghiệp quyết định địa vị xã hội của một người. Sau khi nghỉ hưu, vai trò tương ứng cũng đã thay đổi, từ chủ yếu là vai trò xã hội thành chủ yếu là vai trò gia đình, và tương ứng trả lại vai trò ban đầu cho xã hội.
Ví dụ, khi còn đi làm, nào là trưởng phòng, trưởng phòng, giám đốc, kỹ sư, giáo viên, bác sĩ… Khi về hưu, chỉ cần một tên: người về hưu.
“Thất thập nhi tùng tâm sở dục, bất du củ”
70 tuổi sẽ đạt đến tình trạng hoàn hảo về cách xử thế ở đời, nói hay làm điều gì cũng thể hiện đúng với chủ tâm của lòng mình, muốn sao được vậy và không bao giờ vượt ra khỏi khuôn khổ (bất du củ = không vượt ra ngoài quy tắc).
Đối với thế giới bên ngoài, tôi không phàn nàn gì, không quan tâm đến số tiền lương hưu của mình, không quan tâm con cái có về đây thường xuyên không, không có yêu cầu cao về cuộc sống vật chất, tôi chỉ cần cần ăn uống đầy đủ. Làm những gì bạn quan tâm; đừng lo lắng về ý kiến của người khác, đừng hoảng sợ về sự lão hóa của cơ thể, đừng sợ chết và để mọi thứ diễn ra theo cách của nó.
Đối mặt với tất cả các loại cuộc gặp gỡ trong cuộc sống một cách bình tĩnh, khi bạn gặp những điều vui vẻ, không nên quá phấn khích, khi bạn gặp những điều buồn, bạn phải nhanh chóng thoát khỏi nỗi buồn, bất kể bạn gặp phải điều gì, bạn nên giữ bình tĩnh và trạng thái tinh thần ổn định. Muốn làm gì thì làm không có nghĩa là không quan tâm đến cái gì, phải tuân theo quy tắc: tình, lý, luật.
Tịnh Yên biên dịch
