Ngày nay, do ảnh hưởng của tỉ lệ sinh con ngày càng giảm cùng với việc quan tâm quá nhiều đến góc nhìn của người chung quanh, các giá trị cốt lõi truyền thống như Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín đang dần bị coi nhẹ trong giáo dục gia đình.
Nói đến Ngũ thường trong văn hoá truyền thống, ở thời điểm hiện tại, giá trị của chữ “Nhân” đã bị xem nhẹ quá nhiều. Con người làm việc gì cũng chỉ nghĩ đến lợi ích của mình, toan tính cho bản thân mà thiếu đi lòng nhân từ.
Lòng nhân từ là gì? Hàm nghĩa của nó rất rộng, nhưng có thể khái quát là biết đặt mình vào vị trí của người khác, nghĩ cho lợi ích của người khác mà không toan tính hơn thiệt. Nho gia giảng về Ngũ thường, đề cao lòng nhân từ trong chữ “Nhân”, con người biết yêu thương nhau là con người nhân nghĩa.
Tôi bỗng nhớ về thưở ấu thơ. Lúc ấy, một ngày mẹ tôi luôn nấu 4 phần ăn khác nhau: một phần đủ chất dành cho các con, một phần thanh đạm dành cho ba tôi bị bệnh xuất huyết dạ dày, một phần dành cho bà ngoại và phần còn lại là mâm chay của mẹ.
Là một người phụ nữ truyền thống, mẹ đã dành nhiều tâm huyết để chăm lo bữa ăn cho gia đình. Nhưng vì là người trường chay nên khi nấu cơm, mẹ không thử vị mà chỉ nêm nếm theo quán tính quen tay. Nhà nghèo nên chẳng mấy khi được ăn ngon, mẹ thường nấu lặp đi lặp lại các món.
Một lần nọ, trong bữa ăn thấy cơm canh lạt lẽo, thức ăn chán ngắt, vì còn nhỏ chưa biết nghĩ nên tôi bực bội nói với mẹ: “Sao mẹ nấu ăn dở thế? Ăn chẳng ngon gì cả, mẹ lấy 2 quả trứng chiên với cơm còn ngon hơn”.
Nghe tôi cau có, mẹ không trách mắng gì mà chỉ đi vào bếp và khóc trong lặng lẽ. Tận mắt chứng kiến cảnh này, tôi biết mình đã sai, trong lòng vô cùng hối hận vì đã nói ăn nói không suy nghĩ. Thời điểm ấy; kinh tế của gia đình tôi rất khó khăn, phải chạy ăn hằng ngày, 2 quả trứng gà có khi còn không mua nỗi. Ấy vậy mà mẹ chưa bao giờ để chúng tôi phải đói, ngày lo đủ 3 bữa cơm, nấu đủ 4 suất phù hợp cho từng thành viên. Mẹ đã làm quá tốt việc chăm sóc gia đình, thậm chí vượt xa những gì bà có để con cái được ấm no.
Đến khi lên lớp 5, tôi càng ý thức rõ hơn về sự vất vả của mẹ. Tôi ăn uống không phàn nàn hay đòi hỏi gì, mẹ cho gì thì tôi ăn nấy. Nếu ăn trước thì tôi biết để phần chu đáo cho người ăn sau. Ăn xong, tôi đều tự giác đi rửa chén mà không cần nhắc nhở.
Sau lần làm mẹ khóc ấy, tôi đã nuôi dưỡng các giá trị cốt lõi trong giáo dục gia đình bằng cách làm việc gì cũng đặt mình vào vị trí của người khác, nghĩ cho người khác trước tiên. Đó không chỉ là cách đối đãi trong gia đình, ngay cả trong công việc tôi cũng giữ sự hoà ái đó đối với các học trò và đồng nghiệp.
Và trong sự nghiệp giáo dục, tôi rất chú trọng giáo dục nhân cách cho sinh viên. Tôi thường nói với các học trò rằng, dù các em có giỏi giang đến đâu nhưng nhân cách nghèo nàn thì vẫn không được trọng dụng và cũng không ai muốn gần gũi những người như vậy cả.
Viên Minh biên dịch
