Hầu hết mọi người đều bị đau thắt lưng. Khi bị đau thắt lưng, người bệnh cảm thấy khó chịu khi ngồi và đứng, khi bệnh biến chuyển nặng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Vậy những ai dễ bị đau thắt lưng? Nó xảy ra như thế nào? Lý Húc Đông, phó giáo sư Khoa Công nghệ sinh học tại Đại học Virginia, Hoa Kỳ và là bác sĩ phẫu thuật cột sống, đã giải thích chi tiết và mô tả các phương pháp điều trị chứng đau thắt lưng.
Cấu trúc của cột sống
Để hiểu về chứng đau thắt lưng, trước tiên người ta phải hiểu cấu trúc của cột sống và các mô liên quan đến nó. Cột sống gồm 4 phần: Xương đốt sống, đĩa đệm, dây thần kinh và cơ.
Cột sống bao gồm 4 đoạn xương: Cổ tử cung, ngực, thắt lưng và xương cùng. Độ cong được hình thành bởi sự sắp xếp cột sống là rất quan trọng, độ cong quá lớn hoặc quá nhỏ, có thể gây khó khăn khi đứng, tư thế không chính xác
Giữa các thân đốt sống có các đĩa đệm, là những đĩa đệm có cấu trúc tròn, phẳng, mỗi đĩa dày khoảng 1 – 3mm. Chức năng của đĩa đệm là đệm các rung động được tạo ra khi con người di chuyển.
Cột sống được bao quanh bởi các cơ. Các cơ khỏe sẽ loại bỏ áp lực lên các đốt sống và hỗ trợ cột sống ở đúng vị trí của nó.
Các vấn đề ở bất kỳ phần nào của xương đốt sống, đĩa đệm, dây thần kinh và cơ đều có thể gây đau thắt lưng.
Những kiểu người dễ bị đau thắt lưng?
Có 3 loại người đặc biệt dễ bị đau thắt lưng.
1. Những người làm nghề di chuyển: Như nhân viên giao nhận hàng hóa, công nhân xây dựng. Những người này thường xuyên phải làm những công việc xử lý lặp đi lặp lại.
2. Những người hành nghề lái xe: Như tài xế xe tải lớn, tài xế taxi. Cột sống của họ thường xuyên ở trạng thái dao động theo phương thẳng đứng, tập trung áp lực lên các đĩa đệm, dễ dẫn đến biến dạng đĩa đệm.
3. Nhân viên văn phòng: Những người này thường có tư thế ngồi không đúng tư thế và ít vận động trong thời gian dài, dẫn đến cột sống thắt lưng chịu tải trọng quá mức, đĩa đệm dần dần bị xẹp, đau thắt lưng.
Nguyên nhân gây đau lưng
1. Chấn thương cấp tính cột sống thắt lưng:Thường gặp ở người trẻ tuổi hơn do họ có nhiều cơ hội chơi các môn thể thao gắng sức như chơi bóng chuyền, cầu lông.
Mọi người thường thực hiện động tác duỗi lưng và xoay người trong khi tập luyện vất vả, điều này có thể dẫn đến căng cơ cấp tính, tổn thương sợi cơ, vỡ vi mạch và các tình trạng khác, gây đau do co thắt cơ.
2. Thoát vị đĩa đệm: Khi bao xơ bên ngoài của đĩa đệm mất đi tính đàn hồi và bền chắc, nhân nhầy bên trong sẽ xuyên qua bao xơ và lồi ra ngoài, đó là nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm.
Sau khi nhân nhầy bị thoát vị, đĩa đệm sẽ trở nên mỏng hơn và mất đi chức năng đệm – các xương dễ va chạm vào nhau khi con người di chuyển, gây đau thắt lưng.
Nếu nhân lồi ra chèn ép vào dây thần kinh, nó cũng có thể gây đau thắt lưng. Ví dụ, đau dây thần kinh tọa là thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh tọa, gây tê ở lưng dưới và chi dưới, thậm chí làm suy yếu sức cơ.
Ngoài ra, thoát vị đĩa đệm có thể gây viêm nhiễm.
Không có nguồn cung cấp máu cho bên trong đĩa đệm, vì vậy hệ thống miễn dịch không nhận ra nhân nhầy. Khi nhân đĩa đệm nhô ra, hệ thống miễn dịch sẽ nhận ra đó là mô lạ và cử nhiều tế bào miễn dịch tấn công đĩa đệm, gây viêm. Nếu viêm kích thích dây thần kinh, nó cũng có thể gây đau.
Đáng ngạc nhiên là thoát vị đĩa đệm lại dễ xảy ra ở người trẻ!
Lý do đầu tiên là những người trẻ tuổi có nhiều khả năng nâng vật nặng hơn và có khả năng gây thương tích cao hơn. Nguyên nhân thứ hai là nhân nhầy của người trẻ tuổi nhiều nước, tính lưu động cao nên dễ lồi ra ngoài, nhân nhầy của người già ít nước hơn, tương đối rắn nên không dễ lồi ra ngoài.
3. Hẹp ống sống: Sau khi đĩa đệm thoái hóa, khi không còn đủ sức mạnh để duy trì sự ổn định của cột sống, các mô xung quanh sẽ tăng sinh để bảo vệ các dây thần kinh.
Sự gia tăng của dây chằng và các mặt khớp xung quanh cột sống sẽ dẫn đến thu hẹp ống sống và chèn ép thêm vào các dây thần kinh.
Hẹp ống sống rất dễ xảy ra ở người cao tuổi, triệu chứng thường gặp là “đi cách quãng” – sau khi đi được một đoạn ngắn sẽ thấy đau ở chân và lưng dưới, ngồi xuống nghỉ ngơi một lúc là có thể thuyên giảm trước khi tiếp tục đi bộ.
Một triệu chứng rõ ràng khác của chứng hẹp ống sống là khó đứng thẳng. Khi một người đứng, thể tích của ống sống sẽ co lại, vì vậy bệnh nhân bị hẹp ống sống có thói quen nghiêng người về phía trước, điều này có thể làm tăng thể tích của ống sống, giảm chèn ép dây thần kinh và giảm đau. Đây là lý do tại sao người già thường gù lưng và đi nạng.
4. Gãy xương do nén: Đây là một tình huống nghiêm trọng và cần phải đặc biệt chú ý.
Gãy xương do nén thường gặp ở người lớn tuổi, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh. Nhóm người này thường bị loãng xương, xương tương đối mỏng manh, khi nâng vật nặng hoặc vô tình bị ngã, cơ thể sẽ nghiêng về phía trước, gây ra hiện tượng gãy xương ở phía trước thân đốt sống.
Trong hình chụp X-quang bên dưới, chúng ta có thể quan sát thấy chiều dài mặt trước của thân đốt sống thắt lưng thứ nhất bị rút ngắn, trong khi phần sau duy trì chiều cao bình thường và có hình nêm.
Làm thế nào để biết nếu đó là gãy xương do nén? Khi người già ngã có tiếng “ba” vỡ vụn, đó có thể là gãy xương.
Ngoài ra, nếu bạn chỉ bị đau thắt lưng sau khi bị ngã mà không bị đau thần kinh hoặc đau lan tỏa ở chân, thì bạn cũng nên chú ý đến khả năng gãy xương do nén.
Các tình trạng đau lưng khác nhau đòi hỏi các phương pháp điều trị khác nhau
Chấn thương cấp tính cột sống thắt lưng: Có thể cải thiện bằng cách nghỉ ngơi, uống thuốc (thuốc làm giãn cơ), chườm lạnh (giảm viêm).
Hầu hết mọi người đều thuyên giảm khi nghỉ ngơi, dùng thuốc và chườm lạnh mà không cần gặp bác sĩ.
Tuy nhiên, khoảng 5% bệnh nhân sẽ bị đau dai dẳng, mãn tính (hơn 4 tuần), lúc này cần đi khám, chụp X-quang kỹ hơn, chụp cộng hưởng từ (MRI) để xác định xem có bị tổn thương hay không.
Thoát vị đĩa đệm: Có năm loại điều trị chính.
Nếu không có hiện tượng sức cơ yếu đi, tê bì tay chân kéo dài có nghĩa là đĩa đệm chưa chèn ép dây thần kinh, có thể áp dụng phương pháp điều trị không dùng thuốc sau:
1. Vật lý trị liệu: Vận động đúng cách các cơ vùng lưng dưới để tăng cường sức mạnh, hoặc làm giãn nhẹ dây thần kinh để thoát khỏi sự chèn ép.
2. Phương pháp điều trị không điển hình:Châm cứu, xoa bóp, giác hơi.
Nếu bạn đã thử 3 phương pháp điều trị đầu tiên mà cơn đau vẫn không thuyên giảm hoặc có triệu chứng chèn ép dây thần kinh thì phải đến gặp bác sĩ kịp thời để được điều trị tiếp. Ví dụ:
1. Điều trị bằng thuốc: Dùng thuốc chống viêm không steroid, chẳng hạn như ibuprofen (Ibuprofen).
2. Điều trị kín: Dùng bơm tiêm để tiêm hormone steroid vào đĩa đệm thoát vị để giảm viêm.
3. Điều trị ngoại khoa: Đây là phương pháp điều trị cuối cùng và hơn 95% bệnh nhân không cần đến.
Một số bệnh đau thắt lưng phải mổ càng sớm càng tốt
Nói chung, chỉ nên cân nhắc điều trị bằng phẫu thuật nếu sức cơ bị suy yếu nghiêm trọng, tay và chân bị tê dai dẳng hoặc nếu cơn đau vẫn không thuyên giảm sau 6 tuần điều trị không phẫu thuật.
Trong một xác suất rất nhỏ, sẽ có một số biến chứng của ca phẫu thuật, chẳng hạn như tổn thương màng cứng. Mặc dù khả năng nó xảy ra là rất nhỏ, nhưng hãy cố gắng đừng phẫu thuật. Ngoài ra, mô sẹo cục bộ rất dễ hình thành sau ca phẫu thuật, điều này sẽ làm tăng độ khó cho ca phẫu thuật tiếp theo.
Mặt khác, nếu bệnh nhân có các triệu chứng thần kinh nghiêm trọng, phải tiến hành phẫu thuật càng sớm càng tốt để đảm bảo an toàn, nếu không có thể gây ra những tổn thương không thể khắc phục đối với các dây thần kinh.
Hiện nay, các bác sĩ chủ yếu áp dụng phương pháp phẫu thuật xâm lấn tối thiểu, vết mổ chỉ từ 2 – 3mm. Phẫu thuật có thể cải thiện đáng kể cơn đau, đồng thời sức mạnh cơ bắp và tình trạng tê da của bệnh nhân sẽ dần được cải thiện.
Làm thế nào để duy trì cột sống thắt lưng và ngăn ngừa đau thắt lưng?
Tư thế rất quan trọng: Đảm bảo ngồi thẳng và tránh cúi người về phía trước. Khi chúng ta ngồi cúi người về phía trước, cơ bụng và lưng được thả lỏng, chỉ còn lại cột sống và đĩa đệm chịu áp lực, dễ gây thoát vị đĩa đệm.
1. Có kỹ năng nâng vật nặng: Giữ thẳng cột sống
Nhiều người bị thoát vị đĩa đệm do nâng vật nặng sai tư thế.
Khi nâng, nhớ uốn cong đầu gối, giữ thẳng cột sống và sử dụng đùi và bắp chân thay vì lưng dưới để nâng tạ.
2. Ngủ trên giường cứng: Có thể nâng đỡ cột sống
Khi chúng ta ngủ trên một chiếc giường mềm, khả năng chống đỡ của lưng và mông kém khiến cột sống thắt lưng không thể ở độ cong sinh lý bình thường. Lúc này cơ lưng đang trong trạng thái căng cứng, gây đau nhức cơ.
3. Tựa lưng: Giúp thư giãn cơ lưng dưới
Cho dù bạn đang ngồi hay nằm, bạn có thể đặt một chiếc gối nhỏ ở thắt lưng để hỗ trợ đường cong sinh lý của thắt lưng và thư giãn cơ lưng.
4. Không hút thuốc: Hút thuốc có thể đẩy nhanh quá trình thoái hóa đĩa đệm
Chất nicotin trong thuốc lá ngăn cản chất dinh dưỡng của cơ thể đi vào đĩa đệm. Điều này sẽ đẩy nhanh quá trình thoái hóa, mỏng hơn, dễ bị tổn thương và dễ bị thoát vị đĩa đệm.
Thông qua chụp X-quang cũng có thể thấy bệnh nhân có thói quen hút thuốc hay không. Ví dụ, một người phát triển nhiều gai xương khi còn trẻ hoặc có đĩa đệm mỏng có nhiều khả năng là người hút thuốc nhiều.
Kỳ Mai biên dịch